New York- Karbondioksitin depolanmasını sağlayacak metotlar üzerinde çalışan bilimadamları yeni yöntemleri deniyor. Peridotit ve bazalt taşları ise bir çözüm olarak görülüyor. Dünya genelinde yılda 30 milyar ton karbondioksit havaya salınıyor. Pek çok bilim adamı karbondioksitin depolanmasını sağlayacak metotlar üzerinde çalışıyor. Şu anda göze çarpan en güvenli yol, karbondioksiti mineral halinde depolamak. Biri İsveçli diğeri ABD’li iki jeoloji uzmanı bu konuya bir çözüm bulduklarını açıkladı. Bilim adamları karbondioksitin, Umman’da bulunan ve bir çeşit magma taşı olan peridotit taşının içinde depolanabileceğine inanıyor. Bu sayede yıllık salınımın yüzde 10’una yakınının depolanabileceği belirtiliyor.
Umman'da bulunan gerçek
Peter Kelemen, her zaman taşların sıvı ve havaya karşı nasıl bir tepkime gösterdiği konusuna ilgi duymuş olan bir bilim adamı. Meslektaşı Jürg Matter ise bir su uzmanı. İki jeoloji uzmanı New York’taki Kolombiya Üniversitesi’nin Lamont Dahorty Dünya Gözlemevi’nde çalışıyor. Bilim adamları birbirinden bağımsız olarak uzun yıllar Umman’da araştırmalar yaptılar. Fakat ikili, peridotit taşının karbondioksiti depolamada kullanılabileceği konusunu ise, birlikte, iyi bir ekip olarak buldular. Normalde yerin 20 kilometre kadar altında bulunan peridotit taşı, çöllerde ise yüzeyde yer alıyor. Peter Kelemen, taşların özelliklerini “Onu kırıp açtığınız zaman genelde hoş yeşil bir renk görülür. Takı yapan kişiler de onu yeşil bir taş olarak tanır. Fakat doğada görürseniz üzeri paslı kırmızı bir renk görünümdedir. Peridotit taşını özel kılan şey, aslında taşın, toprağın derinliklerine ait olması ve yüzeyde çok fazla rastlanılmaması. Bu nedenle hava ve su karşısında çok sert bir tepkime gösterir ve karbonat içerir“ sözleriyle açıklıyor. Jürger Matter, aslında bu taşların gösterdiği tepkimeyi doğal bir süreç olarak adlandırıyor ve “Bu süreç çözülme adını taşıyor. Fakat bu çalışma ile karbondioksit emilimi ve kalsiyum ile magnezyum karbonattaki karbondioksit tutulmasının düşündüğümüzden çok daha hızlı olduğunu belirledik. Belki bir yılda bu taşlar tarafından 10 bin ila 100 bin ton arasında karbondioksit tutuluyor. Bu düşündüğümüzden çok daha hızlı“ diyor.
Yılda 4 milyar ton depolanabilir
Karbondioksitin mineral içinde tutulması süreci jeolojik açıdan bakıldığında oldukça hızlı gerçekleşiyor. Fakat sürekli bir karbondioksit tutumu özelliğinin sağlanması için işlemin hızlandırılması gerekiyor. Bu da ancak ısıyla mümkün olabiliyor. Hareket şu şekilde meydana geliyor: 1 kilometre derinliğe yaklaşık 15 santimetre çapında bir delik açılır. Ve böylece derindeki peridotit taşı tahrip edilir. Kelemen “Bir sonraki adım olarak sıcak su ya da sıcak karbondioksit pompalayarak taş ısıtılır. İdeal ısı 185 santigrat derecedir. Taş, ısının bir bölümünü kimyasal tepkime sırasında alır. Süreç sadece harekete geçirilmeli. Ve sonra peridotitteki bütün magnezyum kullanılıp magnezyum karbondioksite dönüşünceye kadar karbondioksit aşağı pompalanır“ diye konuşuyor. Taş, ısı ve kimyasal tepkime süresince otomatik olarak tahrip olacaktır. Bu süreçte çok pahalı araçların yardımına ise ihtiyaç yok. En azından bilgisayarda çizilen modellerde süreç böyle işliyor. Bilim adamları bu sayede sadece Umman’da yılda 4 milyar ton karbondioksitin depolanabileceğini belirtiyor. Yine de bu oran yıllık karbondioksit emiliminin yüzde 10’unu oluşturuyor. Denemeler hala askıda ve bir pilot proje yapılması tavsiye ediliyor.
Bazalt taşı bir alternatif
Umman dışında, Papua Yeni Gine peridotit bulunan tek yer. Balkanlar’da ve Pasifik’teki Yeni Kaledonya ada gruplarında ise yüzeyde bulunuyor. Bir başka taşın daha, volkanik bazalt taşının da karbondioksit depolamaya elverişli olduğu kaydedildi. Jürg Matter, Amerika-İzlanda ve Fransız bilim adamlarından oluşan bir ekiple İzlanda’da bazalt taşıyla ilgili araştırmalar yapıyor. Bazalt taşına ilk karbondioksiti 2009 ilkbaharında enjekte edecekler. Ve bunu takip eden 6 ila 9 ay boyunca taşa sürekli karbondioksit pompalanacak. Ondan sonra ise yaklaşık 2 yıllık bir gözlem süreci var. Bilim adamları 1 ton karbondioksitin depolanmasının ne kadara mal olacağını da bilmek istiyorlar. Matter, bu metodu diğeriyle karşılaştırmak için ise çok erken olduğu görüşünde.Matter, “Biz karbondioksitin sürekli depolanmasını istiyoruz ve bu sadece bazalt ya da Umman’daki peridotit taşları gibi taşlarla gerçekleştirilebilir. Bu nedenle iki çözümle de ilgileniyoruz. Ve çözümler bölgesel olacak; karbondioksiti tutmak için pek çok olasılığa sahip olmak önemli. Karbondioksit problemi çok büyük ve bütün çözümlere ihtiyaç var. Bu, en iyi ya da en ekonomik çözümle ilgili değil. Pek çok çözüme ihtiyaç var“ diyor.
Umman'da bulunan gerçek
Peter Kelemen, her zaman taşların sıvı ve havaya karşı nasıl bir tepkime gösterdiği konusuna ilgi duymuş olan bir bilim adamı. Meslektaşı Jürg Matter ise bir su uzmanı. İki jeoloji uzmanı New York’taki Kolombiya Üniversitesi’nin Lamont Dahorty Dünya Gözlemevi’nde çalışıyor. Bilim adamları birbirinden bağımsız olarak uzun yıllar Umman’da araştırmalar yaptılar. Fakat ikili, peridotit taşının karbondioksiti depolamada kullanılabileceği konusunu ise, birlikte, iyi bir ekip olarak buldular. Normalde yerin 20 kilometre kadar altında bulunan peridotit taşı, çöllerde ise yüzeyde yer alıyor. Peter Kelemen, taşların özelliklerini “Onu kırıp açtığınız zaman genelde hoş yeşil bir renk görülür. Takı yapan kişiler de onu yeşil bir taş olarak tanır. Fakat doğada görürseniz üzeri paslı kırmızı bir renk görünümdedir. Peridotit taşını özel kılan şey, aslında taşın, toprağın derinliklerine ait olması ve yüzeyde çok fazla rastlanılmaması. Bu nedenle hava ve su karşısında çok sert bir tepkime gösterir ve karbonat içerir“ sözleriyle açıklıyor. Jürger Matter, aslında bu taşların gösterdiği tepkimeyi doğal bir süreç olarak adlandırıyor ve “Bu süreç çözülme adını taşıyor. Fakat bu çalışma ile karbondioksit emilimi ve kalsiyum ile magnezyum karbonattaki karbondioksit tutulmasının düşündüğümüzden çok daha hızlı olduğunu belirledik. Belki bir yılda bu taşlar tarafından 10 bin ila 100 bin ton arasında karbondioksit tutuluyor. Bu düşündüğümüzden çok daha hızlı“ diyor.
Yılda 4 milyar ton depolanabilir
Karbondioksitin mineral içinde tutulması süreci jeolojik açıdan bakıldığında oldukça hızlı gerçekleşiyor. Fakat sürekli bir karbondioksit tutumu özelliğinin sağlanması için işlemin hızlandırılması gerekiyor. Bu da ancak ısıyla mümkün olabiliyor. Hareket şu şekilde meydana geliyor: 1 kilometre derinliğe yaklaşık 15 santimetre çapında bir delik açılır. Ve böylece derindeki peridotit taşı tahrip edilir. Kelemen “Bir sonraki adım olarak sıcak su ya da sıcak karbondioksit pompalayarak taş ısıtılır. İdeal ısı 185 santigrat derecedir. Taş, ısının bir bölümünü kimyasal tepkime sırasında alır. Süreç sadece harekete geçirilmeli. Ve sonra peridotitteki bütün magnezyum kullanılıp magnezyum karbondioksite dönüşünceye kadar karbondioksit aşağı pompalanır“ diye konuşuyor. Taş, ısı ve kimyasal tepkime süresince otomatik olarak tahrip olacaktır. Bu süreçte çok pahalı araçların yardımına ise ihtiyaç yok. En azından bilgisayarda çizilen modellerde süreç böyle işliyor. Bilim adamları bu sayede sadece Umman’da yılda 4 milyar ton karbondioksitin depolanabileceğini belirtiyor. Yine de bu oran yıllık karbondioksit emiliminin yüzde 10’unu oluşturuyor. Denemeler hala askıda ve bir pilot proje yapılması tavsiye ediliyor.
Bazalt taşı bir alternatif
Umman dışında, Papua Yeni Gine peridotit bulunan tek yer. Balkanlar’da ve Pasifik’teki Yeni Kaledonya ada gruplarında ise yüzeyde bulunuyor. Bir başka taşın daha, volkanik bazalt taşının da karbondioksit depolamaya elverişli olduğu kaydedildi. Jürg Matter, Amerika-İzlanda ve Fransız bilim adamlarından oluşan bir ekiple İzlanda’da bazalt taşıyla ilgili araştırmalar yapıyor. Bazalt taşına ilk karbondioksiti 2009 ilkbaharında enjekte edecekler. Ve bunu takip eden 6 ila 9 ay boyunca taşa sürekli karbondioksit pompalanacak. Ondan sonra ise yaklaşık 2 yıllık bir gözlem süreci var. Bilim adamları 1 ton karbondioksitin depolanmasının ne kadara mal olacağını da bilmek istiyorlar. Matter, bu metodu diğeriyle karşılaştırmak için ise çok erken olduğu görüşünde.Matter, “Biz karbondioksitin sürekli depolanmasını istiyoruz ve bu sadece bazalt ya da Umman’daki peridotit taşları gibi taşlarla gerçekleştirilebilir. Bu nedenle iki çözümle de ilgileniyoruz. Ve çözümler bölgesel olacak; karbondioksiti tutmak için pek çok olasılığa sahip olmak önemli. Karbondioksit problemi çok büyük ve bütün çözümlere ihtiyaç var. Bu, en iyi ya da en ekonomik çözümle ilgili değil. Pek çok çözüme ihtiyaç var“ diyor.
KAYNAK: www.habergazete.com (25 KASIM 2008)
Kayıtlar
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder